سرب از جمله فاتی است که موارد استعمال بسیار دارد.سرب چه به صورت غبار و چه به صورت نمک های مختلف،از طریق دودکش کارخانه های مختلف وارد هوا می گردد.با همه این احوال خطرناک ترین و وسیع ترین مرکز پخش این ماده سمی از محیط زیست،اتومبیل است.در بنزین با ترکیبات تتراتیل سرب 4 pb(c2h5) و تترامتیل سرب pb(H3) یافت می شود.در اثر سوختن بنزین از اتومبیل،سرب تبدیل به اکسید سرب شده و به این صورت از لوله اگزوز خارج و به همین صورت نیز بوسیله هوای مورد تنفس وارد بدن انسان می شود.در آلمان غربی سالانه بین 7000تا 8000 تن سرب وارد هوا می گردد.در تمام دنیا مقدار سرب تولید شده بوسیله اتومبیل ها و کارخانه های صنعتی به سالانه حدود 500000 تن می زسد.
انسان ها،حیوانات و گیاهان سرب سرب را به صورت مختلف به بدن خود راه می دهند.سرب می تواند از طریق اب های آلوده وارد نتایج اب های نوشیدنی گشته،از طریق اگزوز اتومبیل ها وارد هوا وبالاخره وارد ریه گردد و از طریق دودکش کارخانه ها وارد هوا و بعد وارد مواد غذایی می شود.با این حال هوای الوده به سرب مهم ترین عامل گسترش این آلودگی است.
سرب وارد شده در هوا به سختیمی توان تحت کنترل در آورد.آنچه سبب نگرانی است تاثیر طویل المدت سرب بر روی محیط زیست می باشد.به عنوان مثال زمین های مجاور خیابان ها و اتوبان ها با ترافیک شدید،همه با فاصله حدود 0/5 یا 1 کیلومتری خیابان آلوده به سرب می باشند.هم چنین در مورد موقعیت اقیانوس ها در رابطه با آلودگی به وسیله سرب باید گفت که مقدار سرب موجود در اقیانوس ها امروزه حدود 50 برابر مقدار طبیعی خود می باشد.
علائم بیماری حاصل از سرب کاملا متفاوت ودر وهله اول غیر قابل تشخیص می باشد.در مراحل اولیه بی حوصلگی،بی اشتهایی و کمبود تحرک را می توان نامبرد.
کم شدن وزن و خون علائم دیگری از مسمومیت در اثر سرب می باشد.در بین بانوان عادت ماهانه صورت نمی گیرد و یا به تعویق می افتد.تغییرات کلی نیز در شکل خون به وجود می اید.گلبول های قرمز خون تغییر شکل می دهند.در اثر رسوب سرب در دهان،لثه و دندان ها به رنگ حاکستری در می آیند.این رنگ خاکستری می تواند حتی بعد از رفع مسمومیت نیز مدتی پابرجا بماند.
اثرات مسمومیت ناشی از سرب می تواند دامنه گسترده تری پیدا کند و به مشکلات و نارسایی های زیر مبتنی گردد:
-کاهش ضربان نبض
-ازدیاد فشار خون
-چروک خوردن کلیه
-پارگی یا درد شدید عضلات(پارگی عضلات در اثر از دست دادن خاصیت کششی)
بیماری های مغزی همراه با سر درد های شدید
-صرع
علاوه بر بیماری های نامبرده،تاکنون در اثر مسمومیت سرب،بیماری های عصبی،فلج،بیماری های مفصل و کم خونی مشاهده شده است.همچنین در اثر وجود سرب در بدن احتمال تغییرات ژنتیک و یا به طور کلی دگرگونی عوامل ارثی نیز موجود است.
مسمومیت های شدید در اثر سرب معمولا بین انسان هایی رایج است که تماس مداوم با سرب دارند.از آن جمله کارگران کارخانه هایی که به نحوی با سرب در تماس هستند را می توان نام برد.
در اینجا لازم به ذکر است که وضع سلامتی پلیس های راهنمایی،که اکثر در خیابان های پر رفت و آمد خدمت می کنند باید در رابطه با مسمومیت سرب مورد بررسی قرار گیرد.زیرا هوای مورد استنشاق این اشخاص علاوه بر آلوده بودن به سایر مواد مولد آلودگی همواره آغشته به سرب می باشد و حفظ سلامتی این افراد وظیفه تمام افراد جامعه است.
هیچ کس منکر این واقعیت نیست که آب مایه حیات انسان ها است.به همین علت هم حفظ منابع آبی و حفاظت از آن ها از آلودگی،از درجه اهمیت زیادی در چرخه طبیعی زندگی ما برخوردار است.
در مقاله ای که توسط حسین محمد رضایی،کارشناس طرح های فاضلاب در رومه ی اطلاعات نوشته شده است،یکی از منابع عمده آلودگی آب آشامیدنی،نیترات ها هستند.
آلودگی نیترات برای ادامه حیات گیاهان که یک منبع اولیه محسوب می شود،زمانی رخ می دهد که این ترکیب بیشتر از مقدار جذب شده به وسیله گیاهان در خاک وجود داشته باشد.این بمازاد نیترات می تواند به راحتی بوسیله آبیاری،بارش باران یا ذوب شدن برف و یخ از خاک ها و صخره ها عبور کرده و در نهایت به آب های زیرزمینی برسد.متاسفانه مقادیر بالای نیترات در آب آشامیدنی یکی از دلایل بیماری تغییر هموگلوبین در کودکان زیر6 ماه و البته بروز دیگر بیماری های می در تمام سنین است.بر اساس آمار،4/9در صداز کل آب موجود در کره زمین برای بشر قابل مصرف است که 68 درصد(تقریبا3/3 درصد از کل)از این مقدار،آّب های زیر زمینی هستند.
آب آشامیدنی تقریبا 50درصد جمعیت مردم جهان از منابع زیر زمینی تامین می شودو در برخی مناطق،منابع زیر زمینی،تنها منبع تامین آب آشامیدنی مردم به حساب می آید.
منابع آب چگونه آلوده می شود؟
آلودگی آب زمانی رخ می دهد که مواد موجود در آب از مقادیر مشخص، کند.این امر می تواند بر اثر نفوذ مستقیم آلوده کننده ها به داخل آب و یا مواد آلوده کننده(مانند کودهای شیمیایی)به توده آب های زیر زمینی باشد.
اصولا آلوده کننده های آب را به 3 دسته تقسیم می کنند:
1-مواد سمی
2-مواد آلی
3-آلودگی گرمایی
مواد سمی جز آلوده کنندگان شیمیایی هستند که به صورت طبیعی در ایستم وجود ندارند.علف کش ها،آفت کش ها و مواد صنعتی از جمله این آلودگی ها هستند.
آلودگی از جانب مواد آلی زمانی رخ می دهد که برخی کودها و یا گندآب ها به داخل آب های زیرزمینی نفوذ کند،زمانی که میزان مواد آلی در آّب بالا رود برخی تجزیه های شیمیایی در آب ممکن است رخ دهد.در این میان حتی به دلیل وجودo2 ممکن است این تجزیه ها سریع تر هم انجام پذیرد.فقدان اکسیزن باعث خواهد شدمیکروارگانیسم های موجود در اب از بین برود.همزمان این میکروارگانیسم ها می میرند،به کمک تجزیه کننده ها شکسته شده که این موضوع باعث کاهش بیشتر میزانo2موجود در آب است.
نوع سوم که به آلودگی گرمایی معروف است زمانی رخ می دهد که اب در صنعت مورد استفاده قرار گیرد.این کاربرد باعث تغییر دما شده و میزان اکسیزن محلول در آب را کاهش می دهد.
آلودگی اکولوزیکی
آلودگی اکولوزیکی(بوم شناسی)زمانی اتفاق می افتد که آلودگی شیمیایی،آلی یا گرمایی به جای انسان توسط محیط اطراف صورت گیرد.این آلودگی توسط ریزش برخی مواد آلوده کننده به داخل آب پس از زمین لرزه یا بر اثر فعالیت های آتشفانی صورت می گیرد.
معیار اصلی در سنجش آلودگی ها،سلامت انسان است.بدیهی است که آلودگی،دیگر عوامل زیستی نظیر خاک،گیاهان و سایر جانوران نیز می تواند در سلامت انسان مؤثر باشد.همان طور که گفته شد،مقادیر بالای نیترات در آب آشامیدنی می تواند باعث بروز بیماری بویژه در کودکان زیر6 ماه شود.وجود نیترات بالاتر از حد مجاز در آب شرب یکی از دلایل بیماری تغییر هموگلوبین در کودکان زیر 6 ماه است.
به علاوه مقادیر بالای نیترات در آب آشامیدنی بیانگر وجود آلودگی و نفوذ آن از طریق فاضلاب شهری،صنعتی و با کود های شیمیایی و فضولات حیوانی است،در صورت رسیدن علظت نیترات به مقدار بحرانی باعث بروز بیماری هایی مثل سرطان،ناقص الخلقه بودن نوزادان،بزرگ شدن تیروئید و التهاب غدد لنفاوی می شود.
میزان مجاز نیترات
نیترات در بدن انسان می تواند به نیتریت تبدیل شود.نیترات بیشتر از طریق آب آشامیدنی و غذا وارد بدن انسان می شود.تشخیص وجود نیترات در آب به این دلیل که نیترات محلولی بی بو و بی مزه است،بدون آنالیز میسر نیست.سازمان بهداشت جهانی مقدار مجاز نیترات آب آشامیدنی را 50 میلی گرم بر لیتر بر حسب نیتروژن و این مقدار را برای اطفال حدود 15 میلی گرم بر لیتر اعلام کرده است.
روش های حذف تعداد نیترات
نیترات یک یون پایدار و محلول در آب است و پتانسیل کمتری برای جذب و یا ترکیب با گونه های دیگر دارد.این خصوصیات باعث می شود حذف نیترات از آب به روش سختی زدایی و با کمک آهک و یا فیلتر کردن،با مشکل مواجه شود.
روش هایی که مرسوم هستند،عبارتند از :
اسمز مع،مبادله یونی،نیترات زدایی بیولوژیکی،نیترات زدایی با احیای کاتالیتیکی،نیترات زدایی شیمیایی و الکترودیالیز.روش نوین دیگری نیز وجود داردکه از باکتری های اتوتروفیک استفاده می شود.این باکتری ها مانند نیترات زداینده های تیوباسیلوس و نیترات زداینده های تیومیکروسپرا،توانایی احیای نیترات با گاز نیتروژن را دارند.در این شیوه،انرژِی لازم برای میکروارگانیسم های زداینده تامین می گردد.نیترات زداینده های اتوتروفیک به ترکیبات کربنی معدنی به عنوان منبع کربن نیاز دارند.بر خلاف آنها برای نیترات زدایی هتروفیک هیچ منبع کربنی ای،نیاز نیست.نیترات زدایی اتوتروفیک نیز به 2 دسته بر پایه ی سولفور و هیدروژن تقسیم می شود.عمده ترین مزیت این روش استفاده از لجن به جای باکتری بی هوازی است که یک روش آسان،سریع و ارزان برای حذف نیترات،از آّب های زیر زمینی است.مبادله یون،بهترین انتخاب برای حذف نیترات از آب های زیر زمینی که حاوی مقادیر اندکی از ترکیبات آلی محلول هستند،در مقیاس کوچک یا متوسط است.مقادیر بالای ترکیبات آلی محلول در آب باعث پر شدن ظرفیت مبادله می شود.این مشکل نیز در اسمز مع نیز وجود دارد.همچنین اسمز مع نیازمند مصرف انرژی بالایی برای غلبه بر جریان طبیعی است و بنابراین هزینه فرآیند در مقایسه با دیگر پروژه ها بیشتر است.حذف بیولوزیکی نیترات به صورت گسترده در اروپا به کار گرفته شده است.سرعت حذف نیترات در این روش بسیار بالا است و استفاده گسترده تری دارد.
این روش در مقایسه با مبادله کننده های یونی،قابلیت حفظ کیفیت آب را دارد.روش های پیشنهادی بر اساس استفاده از لجن به جای کشت نیترات زدا،یک روش بسیار ارزان،مفید وسریع و همچنین غیر آلوده کننده بوده و می تواند برای حذف نیترات از آب های آشامیدنی به کار گرفته شود.
حال چه باید کرد؟
دکتر علی کشاورز،مدیر گروه تغذیه و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران در گفتگو با ایرنا خاطر نشان کرده است که جوشاندن و استفاده از دستگاه های تصویه کننده خانگی،نینرات آب را از بین نمی برد.در صورت توانایی افتصادی به طور کامل باید از آّب بطری یا همان آب های معدنی استفاده شود.در ضمن استفاده از آب های معدنی برای رقیق کردن آب حاوی نیترات تاثیری ندارد و بهتر است به طور کامل از بطری های اب معدنی استفاده شود.در مورد بالا رفتن میزان نیترات آب یک منطقه ی تهران نسبت به مناطق دیگر باید گفت که برخی از نهر ها و رودخانه ها در مسیر عبورشان،فاضلاب های شهری و صنعتی قرار دارندو در این مسیر آب آلوده فاضلاب ها در آن ها واریز می شوداز این رو میزان نیترات در آن ها بیشتر می شود.در مسیر هایی که چاه و کانال های فاضلاب وجود دارد،خطر نشست فاضلاب به سفره های سطح زیر زمینی آب نیز وجود دارد که در صورتی که از این سفره های آب زیرزمینی برای آب شرب استفاده شود،خطر آلودگی آب به نیترات بالا می رود.
مصرف بالای میوه،سبزی در طول روز که حاوی مقادیر زیادی ویتامینcهستند،خطرات ناشی از آلودگی به نیترات را در افراد کاهش می دهد.در صورتی که استفاده از ویتامین cوE دو یا چند برابر بیشتر از میزان نیترات وارده به بدن باشد خطرات ناشی از نیترات ها در بدن کاهش می یابد.توصیه می شود که مردم و به خصوص ن باردار و کودکان،برای نوشیدن از آّب معدنی استفاده کنند و در صورت استفاده از آّب لوله کشی،سعی کنند در برنامه غذایی روزمره خود از میوه ها و سبزی ها، بیشتر از حد معمول بهره ببرند.
نیترات موجود در آب و غذا باعث بالا رفتن اسید نیتریت در بزاق دهان می شود که با ترکیب شدنشان با اسیدهای آمینه میزان نیتروزامین ها بالا می رود و نیتروزامین ها در فضای اسیدی معده سنتزشان سرعت می گیرد که به مرور زمان برای سلامتی انسان مضر است.
فقط آب آلوده خطرناک نیست
البته همانطور که می دانید نیتریت و نیترات فقط در آب های الوده به آن وجود ندارد،بلکه در خیلی از مواد غذایی که روزانه آن ها را بی مهابا مصرف می کنیم نیز وجود دارند؛این ترکیبات به صورت افزودنی ها و نگه دارنده ها به مواد غذایی مانند سوسیس،کالباس و ماهی دودی برای محافظت از تخریب اضافه می شوند،پس خوب است که مصرف این مواد غذایی و به طور کلی فست فود ها نیز کاهش دهیم تا سالم تر زندگی کنیم.
اشاره به این نکته خالی از لطف نیست که میزان نیتریت بزاق افراد سیگاری در مقایسه با افراد غیر سیگاری دو تا چهار برابر بیشتر است.
دلایل بیرون انداختن زباله از ماشین و تاثیرات مخرب آن بر محیط
بیرون انداختن زباله از ماشین به حدی مضر است که به مرور زمان در اکثر کشورهای دنیا به عنوان یک عمل غیر قانونی شناخته شده و با آن برخورد میشود. علاوه بر این، سالانه میلیونها دلار هزینه پاکسازی معابر و پیادهروهایی میشود که از زبالههای کوچک اشباع شده و چهره شهر را تهدید میکند. اما به نظر میرسد تصویب قوانین بازدارنده و پاکسازی به تنهایی نمیتواند کلید حل این معضل باشد و هر کدام از ما باید برای آینده زمین تغییر را از خود شروع کند.هر کدام از ما در طول سفر یا ترددهای روزمره در سطح شهر خودروهایی را دیدهایم که آشغالهای خود را به راحتی از پنجره به بیرون پرتاب میکنند و طبیعت و محیط زیست را آلوده میکنند. شاید خود ما هم گاهی به غفلت و یا از سر ناآگاهی زبالههای کوچکمان را در طبیعت رها کرده باشیم. مهم این است که بدانیم زمین تنها دارایی مشترک همه ما انسانهاست پس باید تمام تلاشمان را برای حفظ و بقای آن به بهترین شکل انجام دهیم. با ما همراه باشید تا با هم درباره اثرات مخرب پرتاب کردن زباله در محیط زیست و نتایج آن بیشتر بدانیم.
شایعترین زبالههایی که دورریز میشود
برای اینکه بتوانیم تغییری ایجاد کنیم ابتدا باید وضع موجود را به خوبی بشناسیم؛ شناخت رایجترین زبالههایی که از خودرو به بیرون پرتاب میشوند و دلایل اینکار میتواند نقطه خوبی برای شروع باشد.
شایعترین زبالههایی که از ماشینها به بیرون پرتاب میشوند بسته مواد خوراکی، ته سیگار، بطریهای مصرف شده، آدامس جویده شده و ضایعات غذاست.
چه یک وجب، چه صد وجب!
مطالعات مختلف نشان میدهد که همبستگی بالایی بین حضور آشغال در یک محیط و تمایل افراد به پرتاب زبالههایشان در آن محیط وجود دارد. بنابراین زمانی که در یک محیط چه به صورت عمدی چه اتفاقی آشغالی رها شده باشد احتمال اینکه به زبالههای آن مکان افزوده شود بیشتر است.
خستگی و بیدقتی
خستگی و بیدقتی موجب بیرون انداختن زباله از ماشین میشود. گاهی مشغلههای ذهنی به قدری زیاد است که حواسمان به کل از رفتارهای کوچک پرت میشود. غالبا در این مواقع زبالهها درجه اهمیت کمتری پیدا میکنند و از ذهنمان دور میشوند اما لازم است که همیشه به این فکر کنیم که رفتارهای ما عواقب خطرناکی برای محیط زیست دارد و یک لحظه بیتوجهی گاهی تا هزاران سال محیط را آلوده میکند.
خطرات بزرگ زبالههای کوچک
این طرز تفکر که یک آشغال کوچک نمیتواند آسیب زیادی به محیط وارد کند در بسیاری از موارد منجر به رها کردن زبالهها در محیط میشود. به طور مثال ممکن است کسی بگوید یک آدامس کوچک یا ته سیگار نمیتواند آسیب زیادی وارد کند اما باید به این فکر کنیم که اگر هر فردی حتی یک تکه کوچک زباله در محیط بریزد در نهایت حجم عظیمی از زباله تولید میشود. شاید ندانید که ته سیگار حاوی مواد سمی مانند آرسنیک است که میتواند خاک و آب را به شدت آلوده کند. پس بهتر است به خطرات بزرگ زبالههای کوچک بیشتر فکر کنیم.
به فردا فکر کنیم
بسیاری از مردم به آینده فکر نمیکنند و فقط میخواهند در این لحظه دستشان به سرعت خالی شود به همین دلیل است که زبالههای کوچک خود را به راحتی از ماشین به بیرون پرتاب میکنند. در صورتیکه اگر به کسی فکر کنید که باید این زبالهها را جمع کند و تاثیرات مخرب محیط زیستی که به جای خواهید گذاشت قطعا از این فکر آنی بیرون خواهید آمد.
کمبود سطلهای زباله
کمبود سطلهای زباله یکی دیگر از دلایلی است که منجر به رها کردن زبالهها در محیط میشود. گاهی اشکال از خود سطلهای زباله است که با وزش باد یا توسط حیوانات واژگون شده و زبالههای داخل آن در محیط پراکنده میشوند.
امان از ناآگاهی
ناآگاهی یکی از دلایل عمده برای رهاکردن زباله است بسیاری از مردم از تاثیرات مخرب رفتارهای کوچک خود اطلاعی ندارند. به طور مثال بسیاری از افراد سیگاری نمیدانند رها کردن تهسیگارشان در محیط زیست چه تاثیر منفی بر محیط وارد خواهد کرد.
حیواناتی که کشته میشوند
پرتاب کردن زباله در محیط میتواند موجب صدمه دیدن افراد یا حیوانات شود. به طور مثال بطریهای شیشهای یا اشیای نوکتیز میتواند منجر به ترکیدن لاستیک ماشینها، بروز تصادفات و یا حتی صدمه دیدن حیوانات شود. نمونه دیگر آن آدامس جویده شده است که میتواند پرندگان را به کشتن دهد.
علاوه بر این رها کردن زباله در طبیعت میتواند به شیوع و افزایش بیماریها منجر شود. اگر میکروب یا ویروسی در باقیمانده مواد غذایی شما در طبیعت باشد ممکن است توسط یک ه یا حیوان خورده شود و به انتقال بیماری کمک کند.
همچنین حیوانات غالبا آشغالهای پلاستیکی را با مواد خوراکی اشتباه میگیرند به همین دلیل کیسههای پلاستیکی رها شده در طبیعت غالبا توسط چهار پایان، پرندگان، لاکپشتها و ماهیها خورده میشود و از آنجاییکه هضم این مواد برای حیوانات دشوار است ظرفیت معده آنها کاهش مییابد و در نهایت منجر به مرگ حیوان میشود. تصاویر تاثر برانگیزی از مرگ حیاتوحش دریایی مانند پرندگان، نهنگها، دلفینها و لاکپشتهایی وجود دارد که با پلاستیک یا سیگار مردهاند.
تصویر واقعی
زبالهها هر چقدر هم که کوچک باشند طبیعت را آلوده خواهند کرد. با رها شدن یک کیسه پلاستیکی در جاده باید بلافاصله تصویر خراب شدن یک منظره فوق العاده طبیعی مثل آبشار، رودخانه،دریا، اقیانوس و یا جنگل را در ذهنتان متصور شوید. فکر کردن به تصویر واقعی و نتایج عملی رها کردن زبالهها میتواند عامل بازدارنده خوبی باشد.
سرمایههایی که هدر میرود
سالانه میلیونها دلار توسط شهرداریها برای تمیزکردن زبالهها از سطح شهر هزینه میشود. این مبلغ هنگفت میتوانست صرف توسعه و پیشرفت شهرهایمان شود اگر ما یاد میگرفتیم که نباید زبالههایمان را در محیط رها کنیم. پرتاب کردن زبالهها میتواند به گرفتگی معابر شهری هم منجر شود. جوبها و آبراههای شهر که با زبالهها پر میشوند مسیر آب را منحرف میکنند و در بدترین حالت میتوانند به راه افتادن سیل در سطح شهر منجر شوند. علاوه بر این زبالهها میتوانند ارزش توریستی یک منطقه را به طور کامل نابود کنند. زبالههایی که در محیط رها شدهاند تصویر ناخوشایندی را به ارمغان میآورند که به شدت بر گردشگری محلی تاثیرگذار است.